ABD'ye bugünkü Türkiye topraklarından göçler 1890'larda başlamıştır. Göç edenler arasında Türk, Kürt, Ermeni, Rum ve Yahudiler yer almaktadır. Osmanlı İmparatorluğu’ndan ABD’ye göç eden etnik gruplar arasında günümüze kadar en az bilineni Türklerdir.

Günümüzde ABD'deki başarılı Türkler de zaman zaman basında yer alsa da 1900’lerin başında ABD’ye giden ilk Türk göçmenler ile 1960’larda giden ikinci dalga Türk göçmenler arasında ne yazık ki bir kopukluk olması, ABD’deki Türk varlığının tarihinin aslında oldukça geriye dayandığının anlaşılmasında da olumsuz bir etki yaratmaktadır.

1900’lerin başında ABD’deki Türk göçmenlerin çoğu işçi olarak bu ülkeye gelmiş olsa da, kısa sürede ülkeye adapte olmuş, Kızılay ve Çocuk Esirgeme derneklerinin şubelerini burada kurmuş, hem bunların aracılığı, hem de kendi çabalarıyla Osmanlı İmparatorluğu ve daha sonra Türkiye’ye çok önemli katkılarda bulunmuşlardır. Bunların en somut örneklerinden birisi de 1923 ABD’deki Türk göçmenlerin maddi yardımlarıyla, I. Dünya ve Kurtuluş Savaşı şehitlerinin çocukları için Ankara’da kurulan Çocuk Esirgeme Yurdudur. 

ABD'de kanunla yürürlüğe giren göçmen kotaları özellikle Türkiye'den göçleri oldukça etkilemiş, 1924-1965 yılları arasında çok az sayıda göç yaşanmıştır. Ancak diğer yandan, Amerika’ya eğitim için 1950'lerden itibaren Türkiye veya ABD devletinin sağladığı burslarla giden, daha sonra bazıları ülkede kalan ancak Türkiye ile bağlarını ve ülkenin ilerlemesi için çalışmalarını sürdüren bir nesil olmuştur. Bu öğrencilerin önemli bir kısmı, Türkiye’nin ihtiyaç duyduğu tıp ve mühendislik alanlarında eğitim görmüştür.

1960’lardan sonra pek çok Türk hem göç ettikleri ABD, hem Türkiye’nin faydası için çalışmaya devam etmiştir. Bir yandan Türkiye’de bilimin gelişmesi için katkıda bulunmuş, bir yandan da pek çoğu birer kültür elçisi gibi hareket ederek Türkiye’nin kamu diplomasisine katkı sağlamıştır. ABD’de yaşamaya devam eden Türklerin çocukları da oldukça iyi kariyerler edinmiş, ABD devlet kurum ve kuruluşları ile ABD ordusunda üst düzey kademelerde görev yapmaktadır.

ABD’ye eğitim için giden ve Türkiye ile bağlarını sürdürmüş bu Türklerin hayat hikâyeleri, özellikle gençler ve üniversite öğrencileri için ilham alınacak hikâyelerdir. Onların hem Türkiye’nin gelişimine sundukları katkı, hem de ABD’de Türkiye’nin birer elçisi gibi olan hayatları bugüne kadar herhangi bir çalışmaya konu olmamıştır.

Bunun en büyük nedeninin, Türkiye’nin ABD’deki göçmenlere yaklaşımının Avrupa’daki göçmenlerle olduğu gibi, uzun yıllar mesafeli olmasıdır. 2000’li yıllarda Türkiye’nin yeni bir “ulus markalaması” tutumunu benimsemesiyle, Türkiye yurtdışındaki göçmenleri artık Diasporası olarak benimsemiş, kamu diplomasisinde onların da etkin katılımını sağlamıştır.

Özellikle son 10 yılda Türkiye’nin Diasporasının ülkenin önemli bir parçasının olduğunun anlaşılması ve bu konuda yapılan çalışmaların artırılmasının bir parçası olarak bu proje de ortaya çıkmıştır.

 “Nerede bir vatandaşımız, soydaşımız ve akrabamız varsa biz oradayız” mottosuyla yola çıkan Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı’nın (YTB) desteğiyle bu proje Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunun 100. Yılında, Türkiye’nin ABD’deki Diasporasının tarihini anlatmayı, 1900’lerin başında ve 1960’lardan sonra göç eden Türkler arasında bir köprü kurmayı, onların eğitim, bilim ve ABD’deki Türk toplumuna sundukları katkıyı ortaya koymayı amaçlamaktadır.    

Dr. Işıl Acehan